Что такое деректі зат есімдер дерексіз зат есімдер
Зат есімнің жасалу жолы. Деректі және дерексіз зат есімдер
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі.
Сәлемдесу.
Кезекші мәлімдемесі.
Журнал бойынша түгелдеу.
Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сұрау.
Өткен сабақта өтілген ережені сұрау.
Жаттығу жұмысының орындалу барысын дәптерлерінен тексеру.
Дәптерлерін алмастыру.
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалау.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға «Зат есімнің жасалу жолы. Деректі және дерексіз зат есім» тақырыбы жайлы түсіндіремін.
Зат есімдер негізгі, туынды және күрделі зат есім болып үшке бөлінеді. Туынды зат есімдер жұрнақтар арқылы жасалады. Мысалы: қой+шы, күй+ші, жақсы+лық, т. б.
Зат есімдер бірігу, қосарлану, тіркесу арқылы жасалады. Олар күрделі зат есімдер деп аталады. Мысалы: Көкше+тау, ашу+дас, т. б.
Деректі және дерексіз зат есімдер.
Айналадағы заттар мен құбылыстардың адамға танылуы әрқалай. Олардың бірін қолмен ұстап, көзбен көруге болады, ал енді бірін оймен, ақылмен ғана сезіп білеміз. Осындай ерекшелігіне байланысты олардың өзі деректі және дерексіз болып бөлінеді.
Нақтылы тануға болатын зат атаулары деректі зат есім деп аталады. Олар: мектеп, қағаз, ағаш, қалам, т. б.
Көзге көрінбегенмен, адамның ойлауы нәтижесінде ғана танылатын құбылыс,, ұғым атаулары дерексіз зат есімдер деп аталады. Мысалы: адамгершілік, ақыл, қуаныш, парасат, т. б.
Жаттығу жұмысын орындап болған соң қосымша тапсырма беремін: Мәтін қай шығармадан алынған? Өз ауылдарындағы қандай бәйге атын білесіңдер? Мәтінге не деп ат қояр едіңдер?
Қазақ тілі 6 сынып. Дефис арқылы жазылатын шылаулар
а) білімділік: оқушыларға шылау сөздер, оның түрлері және шылаулардың емлесі, дефис арқылы жазылатын шылаулардың емлесі жайлы толық мәлімет беру.
Қазақ тілі 6 сынып. Ырықсыз етіс
а) білімділік: оқушыларға етістер, олардың түрлері, ырықсыз етіс болып бөлінетіндігі жайлы толық мәлімет беру.
Сын есімнің мағыналық түрлері
Жалпы мақсаты: Сын есімнің мағыналық түрлерін таныту, оның жасалу жолдарын меңгерту. Сын есімнің өзіне тән белгілерін білу, Салыстыру, талдау.
Зат есімнің жасалуына жаттығу жұмыстары
Ақтөбе облысы, Хромтау қаласы № 4 Хромтау орта мектебі қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Касенова Жанагул Амангосовна.
Ақтөбе облысы, Темір ауданы, Қайыңды ауылы, Абай атындағы орта мектеп Докина Гүлжамиға Өтеғалиқызы.