Что такое гутарковы стыль
Гутарковы стыль, яго асаблівасці і падстылі
Гутарковы, або размоўны, размоўна-бытавы, стыль абслугоўвае сферу бытавых зносін і часцей выкарыстоўваецца ў форме вуснага маўлення.
Ужываецца пры моўных зносінах з адной або некалькімі асобамі ў неафіцыйных абставінах, і, як правіла, у вуснай дыялагічнай форме. У пісьмовай форме выкарыстоўваецца ў тэкстах мастацкага стылю і асобных жанрах публіцыстычнага.
Тыповыя ўмовы, пры якіх адбываецца гутарка на бытавую тэму, – неафіцыйнасць і нязмушанасць, адсутнасць папярэдняга абдумвання, спантаннасць размовы. Гутарковая мова звязана з канкрэтным характарам мыслення, з патрэбамі штодзённых зносін, таму ў ёй шмат канкрэтна-бытавых слоў. Гутарковай мовай людзі выказваюць свае думкі, пачуцці, ацэнкі. У гутарцы выразна праяўляюцца адносіны аўтара да прадмета гаворкі, да суразмоўнікаў.
У гутарковым стылі ўжываюцца эмацыянальна-ацэначныя словы, пераважна простыя сказы, па мэце выказвання большасць пытальных і пабуджальных сказаў, клічных па інтанацыі, звароткі, простая мова ў форме дыялога, выклічнікі, часціцы. Для гутарковай мовы характэрна эліптычнасць, якая ў сінтаксісе выяўляецца праз разнастайнасць няпоўных сказаў, фрагментарнасць, пэўная самастойнасць частак сказа. Размоўцу даводзіцца на хаду падбіраць найбольш дакладныя і значныя ў камунікатыўным плане моўныя сродкі, папраўляць папярэдне сказанае. Гутарковы стыль адрозніваецца ад іншых стыляў не толькі падборам моўных сродкаў, але і наяўнасцю пры размове жэстаў, мімікі, інтанацыі.
Гутарковы стыль у залежнасці ад мэт і ўмоў выступае ў дзвюх разнавіднасцях – размоўна-бытавым і размоўна-афіцыйным.
1. Размоўна-бытавы тэкст.
Маці іншы раз возьме ды скажа:
– І чаму ты, дачухна, такая? Няўжо табе больш за ўсіх трэба? Свету белага не бачыш.
– Затое, мамачка, лён які!
Маці адразу лагаднее.
– Ох, і няўрымслівая! І ў каго ты такая ўдалася? (Паводле А. Васілевіч).
2. Размоўна-афіцыйныя тэксты.
а) – Аднак з гэтым пытаннем усё. Як дамовіліся, – Сасноўскі лёгка ляпнуў далонямі па стале і звярнуўся да Максіма афіцыйна з прыкметнай нецярплівасцю занятага чалавека: – Што ў вас?
Максім пачаў расказваць пра маладых будаўнікоў, у якіх нарадзілася двойня.
Сасноўскі адразу зразумеў, што размова ідзе пра кватэру, і ўздыхнуў.
– Слухайце, Карнач, а чаму вам не націснуць на свайго галаву?
– На Кіслюка? Націснуў.
– Дамовіліся, што… будзе выдзелена кватэра ў доме рачнікоў, з працэнтаў гарсавета.
– Дык вы прыйшлі паведаміць мне гэтую радасную навіну? – спытаў Сасноўскі з іроніяй.
– Потым я даведаўся, што кватэра перадаецца другому…
Максім удыхнуў паветра і зірнуў на Ігнатовіча, прысутнасць якога была ў такі момант зусім непажаданая.
– Вашаму сыну. (Паводле І. Шамякіна)
б) – Некаторыя высокаадукаваныя таварышы больш хітра і дыпламатычна ўхіляліся ад калгаса. Наш паважаны пракурор таварыш Кляўкоў паставіў райкому ультыматум: ён, бачыце, згодзен, нават праяўляе ініцыятыву, але толькі ў адзін калгас – у Чкалава… А вядома, што Дубадзел працеу нядрэнна і няма патрэбы яго здымаць… Не можам мы, таварышы, ісці па лініі замены ўсіх старых старшынь… А ларчык проста адчыняўся, як кажуць… Пракурор некалі завёў справу на Дубадзела, справа аказалася ліпавая, райком не падтрымаў… Вось Кляўкоў і вырашыў забіць трох зайцоў: адпомсціць Дубадзелу, аднавіць свій прэстыж і калі ўжо ісці, то ісці ў лепшы калгас.
– Хлусня ўсё гэта! – не вытрымаў і крыкнуў з месца Кляўкоў. – Сукін сын ён, ваш Дубадзел! Нягоднік! Ад яго дзве калгасніцы нарадзілі і адна зноў цяжарная, сям’ю разбіў, а вы яго абараняеце (Паводле І. Шамякіна)
І першы, і другія дыялогі характарызуюцца непадрыхтаванасцю, нязмушанасцю размовы, ужываннем няпоўных сказаў, экспрэсіўных сродкаў. Аднак другія стэксты адрозніваюцца пэўнай афіцыйнасцю, якая выражаецца ў ветлівай форме звароту на “вы”, па імені, па прозвішчы.
Дата добавления: 2015-09-11 ; просмотров: 5158 ; ЗАКАЗАТЬ НАПИСАНИЕ РАБОТЫ
*§ 2-4. Гутарковы стыль
| Сайт: | Профильное обучение |
| Курс: | Беларуская мова. 11 клас |
| Книга: | *§ 2-4. Гутарковы стыль |
| Напечатано:: | Гость |
| Дата: | Пятница, 24 Декабрь 2021, 08:46 |
Оглавление
Гутарковы стыль
Гутарковы стыль абслугоўвае сферу неафіцыйных зносін. Пераважная форма маўлення — вусная, асноўная функцыя — камунікатыўная.
Мэта гутарковага стылю — забяспечваць бытавыя ўзаемаадносіны ў вуснай форме маўлення, у пісьмовай — у асабістых дзённіках, прыватных пісьмах.
Агульныя стылёвыя рысы гутарковага стылю: неафіцыйнасць, нязмушанасць зносін, непадрыхтаванасць маўлення, дыялагічная форма, эмацыянальнасць. Істотную ролю ў гутарковым маўленні адыгрываюць жэсты, міміка, поза суразмоўцаў. Вуснае бытаванне тэкстаў актывізуе сродкі фанетычнага ўзроўню — інтанацыю, паўзы, лагічныя націскі, рытм, тэмп маўлення.
Лексіка тэкстаў гутарковага стылю характарызуецца выкарыстаннем слоў з канкрэтным значэннем, актыўным ужываннем эмацыянальна-ацэначных моўных сродкаў. Вялікую групу складаюць словы з суфіксамі суб’ектыўнай ацэнкі.
Марфалагічны ўзровень вылучаецца ўжываннем асабовых займеннікаў, выклічнікаў, часціц, адсутнасцю кніжных канструкцый (напрыклад, дзеепрыметнікавых і дзеепрыслоўных зваротаў).
Сінтаксісу тэкстаў гутарковага стылю ўласцівы спрошчанасць, недагаворанасць (паколькі прадмет гутаркі вядомы суразмоўцам), словы-сказы, а таксама пытальныя, клічныя, няпоўныя сказы.
Паслухаем мовазнаўцаў
У навуковай літаратуры сцвярджаецца, што функцыянаванне гутарковага, або размоўнага, стылю абмежавана сферай сяброўскіх зносін, інтымных і дзелавых размоў у асяроддзі беларускамоўнай інтэлігенцыі — пісьменнікаў, літаратуразнаўцаў, настаўнікаў-моваведаў і інш. Сапраўды, інтэлігенцыя карыстаецца беларускай мовай у названай сферы. Але іх вуснае маўленне — гэта варыянт кніжнай літаратурнай мовы, які, на нашу думку, мэтазгодна разглядаць як літаратурна-гутарковы стыль.
Моўныя сродкі гэтага стылю, як правіла, адпавядаюць літаратурнай норме, хоць пры гэтым абмежавана могуць выкарыстоўвацца размоўныя і прастамоўныя сінонімы стылістычна нейтральных агульнанародных слоў, жарганізмы, дыялектызмы, словы з эмацыянальна-ацэначнымі суфіксамі. Беларускае літаратурна-гутарковае маўленне ў нейкай меры адлюстроўваецца ў творах мастацкай літаратуры (прозе і драматургіі), аднак пакуль што застаецца слаба вывучаным (В. Красней).
Ці згодны вы з думкай вучонага?
Практыкаванне 17
Прачытайце тэкст. Назавіце лексічныя, марфалагічныя і сінтаксічныя рысы гутарковага стылю.
Практыкаванне 17-1
У сучасных сродках масавай інфармацыі ўсё часцей сустракаюцца так званыя «словы без прапіскі» — пазаслоўнікавая лексіка.
Сфармулюйце тэму і асноўную думку тэксту.
Выпішыце запазычаныя словы, вусна раскрыйце іх значэнне.
Як вы разумееце сэнс выразу словы без прапіскі? Якія словы вы аднеслі б да гэтай катэгорыі? Абгрунтуйце сваё меркаванне.
Спішыце апошні абзац тэксту, устаўляючы прапушчаныя літары і ставячы неабходныя знакі прыпынку.
Ці згодны вы з думкай аўтара? Пацвердзіце або абвергніце яе.
Практыкаванне 17-2
Прачытайце тэкст. Сфармулюйце яго асноўную думку.
Калі пісьменнік ведае прыроду слова, у залежнасці ад карціны, ён можа сказаць: падмерзла, падмарозіла, умарозіла, умерзла, падшэрхла, прыстала, зацягнула лядком, стужэла; гушкацца, гоцацца, гутатацца, калыхацца, люляцца, гойдацца, чэкацца. Мы, на жаль, найчасцей прывыкаем да якога-небудзь аднаго слова і карыстаемся ім ва ўсіх выпадках, напрыклад: накіраваўся, забываючыся, што ёсць сінонімы, якія адразу могуць ажывіць карціну сваім асаблівым каларытам: пайшоў, падаўся, пашыбаваў, папраставаў, скіраваў, узяў кірунак, узяў напрамак, пасігаў, пакрочыў (Паводле Я. Скрыгана).
Назавіце дзеясловы, якія, на вашу думку, з’яўляюцца агульнаўжывальнымі і могуць выкарыстоўвацца ў любым стылі маўлення, а якія маюць пэўную стылістычную афарбоўку (напрыклад, стылістычна зніжаную ці высокую) і могуць выкарыстоўвацца ў пэўных стылях.
Складзіце невялікую замалёўку ў гутарковым стылі, выкарыстоўваючы любы рад сінонімаў-дзеясловаў з тэксту.
Гутарковы стыль, яго асаблівасці і падстылі
Гутарковы, або размоўны, размоўна-бытавы, стыль абслугоўвае сферу бытавых зносін і часцей выкарыстоўваецца ў форме вуснага маўлення.
Ужываецца пры моўных зносінах з адной або некалькімі асобамі ў неафіцыйных абставінах, і, як правіла, у вуснай дыялагічнай форме. У пісьмовай форме выкарыстоўваецца ў тэкстах мастацкага стылю і асобных жанрах публіцыстычнага.
Тыповыя ўмовы, пры якіх адбываецца гутарка на бытавую тэму, – неафіцыйнасць і нязмушанасць, адсутнасць папярэдняга абдумвання, спантаннасць размовы. Гутарковая мова звязана з канкрэтным характарам мыслення, з патрэбамі штодзённых зносін, таму ў ёй шмат канкрэтна-бытавых слоў. Гутарковай мовай людзі выказваюць свае думкі, пачуцці, ацэнкі. У гутарцы выразна праяўляюцца адносіны аўтара да прадмета гаворкі, да суразмоўнікаў.
У гутарковым стылі ўжываюцца эмацыянальна-ацэначныя словы, пераважна простыя сказы, па мэце выказвання большасць пытальных і пабуджальных сказаў, клічных па інтанацыі, звароткі, простая мова ў форме дыялога, выклічнікі, часціцы. Для гутарковай мовы характэрна эліптычнасць, якая ў сінтаксісе выяўляецца праз разнастайнасць няпоўных сказаў, фрагментарнасць, пэўная самастойнасць частак сказа. Размоўцу даводзіцца на хаду падбіраць найбольш дакладныя і значныя ў камунікатыўным плане моўныя сродкі, папраўляць папярэдне сказанае. Гутарковы стыль адрозніваецца ад іншых стыляў не толькі падборам моўных сродкаў, але і наяўнасцю пры размове жэстаў, мімікі, інтанацыі.
Гутарковы стыль у залежнасці ад мэт і ўмоў выступае ў дзвюх разнавіднасцях – размоўна-бытавым і размоўна-афіцыйным.
1. Размоўна-бытавы тэкст.
Маці іншы раз возьме ды скажа:
– І чаму ты, дачухна, такая? Няўжо табе больш за ўсіх трэба? Свету белага не бачыш.
– Затое, мамачка, лён які!
Маці адразу лагаднее.
– Ох, і няўрымслівая! І ў каго ты такая ўдалася? (Паводле А. Васілевіч).
2. Размоўна-афіцыйныя тэксты.
а) – Аднак з гэтым пытаннем усё. Як дамовіліся, – Сасноўскі лёгка ляпнуў далонямі па стале і звярнуўся да Максіма афіцыйна з прыкметнай нецярплівасцю занятага чалавека: – Што ў вас?
Максім пачаў расказваць пра маладых будаўнікоў, у якіх нарадзілася двойня.
Сасноўскі адразу зразумеў, што размова ідзе пра кватэру, і ўздыхнуў.
– Слухайце, Карнач, а чаму вам не націснуць на свайго галаву?
– На Кіслюка? Націснуў.
– Дамовіліся, што… будзе выдзелена кватэра ў доме рачнікоў, з працэнтаў гарсавета.
– Дык вы прыйшлі паведаміць мне гэтую радасную навіну? – спытаў Сасноўскі з іроніяй.
– Потым я даведаўся, што кватэра перадаецца другому…
Максім удыхнуў паветра і зірнуў на Ігнатовіча, прысутнасць якога была ў такі момант зусім непажаданая.
– Вашаму сыну. (Паводле І. Шамякіна)
б) – Некаторыя высокаадукаваныя таварышы больш хітра і дыпламатычна ўхіляліся ад калгаса. Наш паважаны пракурор таварыш Кляўкоў паставіў райкому ультыматум: ён, бачыце, згодзен, нават праяўляе ініцыятыву, але толькі ў адзін калгас – у Чкалава… А вядома, што Дубадзел працеу нядрэнна і няма патрэбы яго здымаць… Не можам мы, таварышы, ісці па лініі замены ўсіх старых старшынь… А ларчык проста адчыняўся, як кажуць… Пракурор некалі завёў справу на Дубадзела, справа аказалася ліпавая, райком не падтрымаў… Вось Кляўкоў і вырашыў забіць трох зайцоў: адпомсціць Дубадзелу, аднавіць свій прэстыж і калі ўжо ісці, то ісці ў лепшы калгас.
– Хлусня ўсё гэта! – не вытрымаў і крыкнуў з месца Кляўкоў. – Сукін сын ён, ваш Дубадзел! Нягоднік! Ад яго дзве калгасніцы нарадзілі і адна зноў цяжарная, сям’ю разбіў, а вы яго абараняеце (Паводле І. Шамякіна)
І першы, і другія дыялогі характарызуюцца непадрыхтаванасцю, нязмушанасцю размовы, ужываннем няпоўных сказаў, экспрэсіўных сродкаў. Аднак другія стэксты адрозніваюцца пэўнай афіцыйнасцю, якая выражаецца ў ветлівай форме звароту на “вы”, па імені, па прозвішчы.
Гутарковы стыль прамовы: жанры, сфера выкарыстання
Прааналізуем гутарковы стыль гаворкі. Жанры, якія выкарыстоўваюцца ў ім, маюць пэўныя адрозненні. Любая гутарка складваецца з пэўных кампанентаў, якія выбірае які казаў чалавек па сваім асабістым меркаванні.
Асноўныя кампаненты сітуацыі
Жанры гутарковай-бытавога стылю прамовы ўключаюць наступныя кампаненты:
Першы фактар мае на ўвазе роднасныя, сяброўскія альбо нейтральныя ўзаемаадносіны паміж двума суразмоўцамі. Другі кампанент сведчыць аб афіцыйным характары адносін. Напрыклад, гаворка ідзе пра адказ на экзамене, выступе на сходзе, правядзеньне навуковага дыспуту. Трэці фактар прадугледжвае адсутнасць любых элементаў, якія б прывялі да парушэння паўнавартаснай гутаркі. Толькі пры адсутнасці падчас размовы магнітафона, старонніх асоб ідзе гаворка аб поўнай натуральнасці зносін.
дадатковыя фактары
Жанры гутарковага стылю прамовы мяркуюць наяўнасць і дадатковых элементаў, якія ўплываюць на пабудову і выбар стылістыкі гутаркі. Сярод іх вылучаюць:
Прааналізуем больш падрабязна гэтыя дадатковыя кампаненты паўнавартаснай гутаркі. Жанры гутарковага стылю прамовы залежаць ад ліку размаўлялых людзей. Напрыклад, пры маналогу не разумеецца абмен думкамі, а дыялог без узаемадзеяння двух суразмоўцаў складана назваць паўнавартасным і адбыўся. Любы гутарковы стыль прамовы, жанры у якім падабраныя няправільна, гучыць дзіўна, не ўспрымаецца навакольнымі.
характарыстыка маналогу
Яго асноўнай рысай з’яўляецца диалогичность. Ён заўсёды накіраваны да слухачоў, якія могуць у любы момант перапыніць дакладчыка, прапанаваць яму пытанні, запярэчыць альбо пагадзіцца з тымі аргументамі, якія выкарыстоўваюцца ў маналогу. У рэальным жыцці цяжка сабе ўявіць сітуацыю, калі падчас лекцыі студэнты перарываюць выкладчыка, задаюць яму розныя пытанні.
дыялог
Чым характарызуецца такой гутарковы стыль прамовы? Жанры, якія выкарыстоўваюцца ў цяперашні час, маюць цікавую гісторыю. Напрыклад, дыялогі выкарыстоўваліся яшчэ ў Старажытнай Грэцыі. Яны характарызаваліся прысутнасцю ў гутарцы слухае таго, хто гаворыць. На працягу размовы яны перыядычна мяняліся сваімі ролямі, у залежнасці ад сітуацыі, якая склалася. А ў звычайнай гутарковай мовы ні дыялог, ні маналог не прымяняюцца ў чыстым варыянце. У асноўным жанры гутарковага стылю прамовы, прыклады якога можна ўзяць са свайго жыцця, мяркуюць выкарыстанне перасякальных формаў. Да прыкладу, у дыялогу сустракаюцца міні-маналогі, микрорассказы, а гаворка чалавека, што выступае пастаянна перарываюць суразмоўцы, спрабуючы весці дыялог.
Палілог ў сучаснай размоўнай мове прадугледжвае змешванне асобных рэплік кожнага ўдзельніка гутаркі. Чым характарызуецца гэты гутарковы стыль? Жанры ў ім змешваюцца, мяняюць адзін аднаго. Паступова адбываецца пераход ад адной тэмы да іншай, у выніку палілог ўдзельнікі гутаркі паспяваюць разгледзець мноства праблем, звязаных з рознымі сферамі жыцця і дзейнасці сучаснага грамадства. Да прыкладу, гутарка аб канкрэтным праекце паступова пераходзіць у дэталёвае абмеркаванне асабістых якасцяў яго ўдзельнікаў, распрацоўшчыкаў.
Ўмовы вядзення прамовы
Маўленчыя жанры гутарковага стылю прамовы падпадзяляюць на асабістыя (кантактныя) размовы і выдаленыя (дыстантнага) гутаркі. У выпадку кантактнага размовы ў суразмоўцаў ёсць магчымасць прымяняць міміку і жэсты як асноўныя сродкі для перадачы пэўнай інфармацыі. У выпадку аддаленага зносін у якасці асноўнага канала сувязі выкарыстоўваецца толькі слых.
Внеязыковая сітуацыя
Што яшчэ адрознівае гутарковы стыль прамовы? Віды і жанры яго мяркуюць апору на абстаноўку, у якой ажыццяўляецца зносіны (конситуацию). У выпадку нязмушаных зносін яно ўбудоўваецца так, што гаворка і конситуация выстройваюцца ў адзінае цэлае. Менавіта сітуацыя абумоўлівае прымяненне няпоўных сказаў, дадатковых выразаў, вялікай колькасці займеннікаў. Напрыклад, да сыходу на працу гаспадыня аглядае свой абутак. Якія мне апранаць? Гэтыя або тыя? Сухія? Вроде да. Яна выкарыстоўвае займеннікі, але, каб разабрацца ў сітуацыі, навакольныя не маюць патрэбы ў нейкіх удакладненнях і дапаўненнях. Нягледзячы на тое што яна нават не выкарыстоўвае слова «боты», сітуацыя такая, што асноўным аб’ектам размовы з’яўляецца менавіта гэты прадмет гардэроба.
жыццёвы вопыт
Чым яшчэ характарызуецца гутарковы стыль прамовы? Жанры, сферы выкарыстання маюць на ўвазе наяўнасць жыццёвага досведу ва ўсіх суразмоўцаў. Калі ўдзельнікі дыялогу знаёмыя адзін з адным на працягу доўгага часовага прамежку, ім значна прасцей весці размову, чым тым людзям, якія практычна нічога не ведаюць пра асобу свайго суразмоўцы. Наяўнасць агульнага жыццёвага грамадства дапамагае мець зносіны аднакласнікам, сябрам, сваякам.
асабістыя лісты
У якасці асобнага жанру вуснай прамовы спецыялісты разглядаюць тэлефонныя размовы і асабістыя лісты. У цяперашні час пісьмовыя паведамленні з’яўляюцца адным з відаў зносін паміж цывілізаванымі людзьмі. Не ва ўсіх ёсць талент для складання прыгожых і пісьменных лістоў, але падобныя здольнасці можна развіць, маючы ўяўленне аб асноўных патрабаваннях эпісталярнага жанру. Прыступаючы да напісання паведамлення, можна ўспомніць і асэнсаваць тыя рэчы, якія не «ўсплываюць» у галаве падчас кароткіх тэлефонных званкоў. Правільна і выразна напісанае пісьмо ў бізнэсе з’яўляецца гарантыяй добрага даходу. Што тычыцца асабістых лістоў, то яны будуць неаднаразова перачытваць тым, каму адрасаваныя. Часта словамі не перадаць тыя пачуцці і эмоцыі, якія перапаўняюць чалавека. Тады ён бярэ ў рукі ручку, ліст паперы і пачынае запісваць свае перажыванні. У залежнасці ад таго, якім чынам лісты будуць дастаўляцца адрасатам, іх дзеляць на тры асноўныя групы:
Сучасныя школьнікі і студэнты часта не маюць ні найменшага падання аб тым, як правільна напісаць асабістае ліст, не карыстаюцца дзелавой перапіскай. Асабістыя пасланні прызначаныя самым дарагім і родных людзей, таму яны павінны ўтрымліваць максімальную колькасць цёплых і ласкавых слоў. Шчырасць залежыць ад таго, наколькі блізкія адносіны паміж аўтарам ліста і адрасатам існуюць у рэальным зносінах. Менавіта асабістыя лісты лічаць выдатным дадаткам да дыялогу паміж людзьмі. Пры жаданні можна ў пасланне ўставіць некалькі цікавых гісторый, анекдотаў, жартаў. Дзеці і падлеткі, якія маюць зносіны з дапамогай лістоў, малююць паміж радкоў кветкі і сэрцайкі, укладваюць у канверт прыгожыя паштоўкі і налепкі. Дзелавая перапіска падобных «вольнасцяў» не дапускае. Такія лісты характарызуюцца выразным і лаканічным выкладаннем фактаў, яны пазбаўленыя эмоцый і дапаўненняў.
заключэнне
Нягледзячы на тое што камп’ютэрныя тэхналогіі, віртуальныя зносіны ўсё ў большым аб’ёме ўваходзіць у жыццё сучаснага чалавека, людзі па-ранейшаму працягваюць мець зносіны адзін з адным, актуальны гутарковы стыль гаворкі. Жанры, сфера выкарыстання яе так вялікія, што застаюцца актуальнымі і запатрабаванымі ў сучасным грамадстве. Для таго каб размова паміж людзьмі быў цікавым, карысным, дапамагаў ліквідаваць розныя праблемы, ўстараняць канфліктныя сітуацыі, важна ведаць і выконваць асноўныя правілы і прынцыпы вядзення дыялогу, палілог. Для таго каб асноўныя жанры гутарковай мовы сталі вашымі саюзнікамі, дапамагалі ў вучобе, працы, не забывайце аб тым, што маналог нельга перарываць, а дыялог прадугледжвае ўзаемнае зносіны.
ГУТАРКОВЫ СТЫЛЬ
Прыметы гутарковага стылю вызначаюцца ўмовамі яго ўжывання. Гутарковы стыль характарызуецца рухомасцю моўных сродкаў, у ім выкарыстоўваюцца і нелітаратурныя моўныя адзінкі: прастамоўная лексіка, дыялектызмы, прафесіяналізмы, жарганізмы. Гутарковы стыль індывідуалізавапы, гэта збліжае яго з публіцыстычным і стылем мастацкай літаратуры, выразна адрознівае ад нейтральных афіцыйна-дзелавога і навуковага.
Ёсцьсвая спецыфіка і ў сінтаксісе гутарковага стылю — спрошчанасць, перарывістасць, экпрэсіўнасць. Гутарковы стыль багаты на няпоўныя сказы, якія выступаюць як рэплікі дыялогу, словы-сказы, далучальныя, пабочныя, устаўныя канструкцыі, пытальныя, клічныя, інверсійныя сказы. У гутарковым стылі рэдка ўжываюцца складаныя сказы з падпарадкавальнымі злучнікамі, шматступенным падпарадкаваннем даданых частак.
Значная частка слоў і фразем гутарковага стылю мае ярка выражаную эмацыянальна-экспрэсіўную афарбава-насць: браток, вятрыска, ручанька, суседачка, насішча, гразюка, лухта, капрызуля, загаварыць зубы, цягнуць душу, заткнуць за пояс, вушы вянуць і інш.
Характэрнай прыметай гутарковага стылю з’яўляецца ўжыванне выклічнікаў, часціц, дзеяслоўных форм, якія выражаюць імгненнасць дзеяння (глядзь, скок, хваць, шмыг), інфінітыва, форм цяперашняга часу дзеяслова ў значэнні прошлага часу (Мы пазвалі сабаку, а ён бегчы. Іду я ўчора па вуліцы, а насустрач мне— яка, Галя), форм дзеяслова аднаго ладу ў значэнні другога ладу (Пазвані ён пазней — нас не было б ужо дома! Ішоў бы ты дахаты! Пачытаў бы трошкіі А яна вазьмі і скажы гэта дырэктару. ).
3 Щерба Л. В. Избранные работы по русскому языку.— М., 1957, с. 116.
4 Пешковский А. М. Избранные труды.—М., 1959, с. 58.
5 Костомаров II. Разговорная речь.— Русский язык в национальной школе, 1965, № 1, с. 15—16.