Что такое деяслов белорусской мове и на какие вопросы он отвечает
Прэзентацыя па беларускай мове на тэмe «Дзеяслоў як часціна мовы»
Выбранный для просмотра документ Дзеяслоў як часціна мовы.ppt
Описание презентации по отдельным слайдам:
Тэма: Настаўнік: Клас: Прадмет: 7 Беларуская мова Дзеяслоў як часціна мовы Кашко Вольга Віктараўна
Бегчы Што запісана на дошцы? Блакітны Далёка Тройка Шкло Глядзець Ляжаць Добразычлівы Якія словы абазначаюць прымету прадмета? Назавіце прыслоўе Назавіце назоўнікі Якія словы засталіся?
Праверце сябе Калі вы адкінеце літары, якія абазначаюць зычныя шыпячыя гукі, то вы зможаце назваць часціну мовы. Ш Ж ДЗ Е Я С ДЖ Л Ч О Ў
Эпіграф: «Дзеяслоў надае мове жыццё,- прысутнасцю сваёю ажыўляе асобныя словы”. Н.Грэч
Уважліва ўслухайцеся ў гукі і, ужываючы дзеясловы, паспрабуйце перадаць свой эмацыянальны настрой.
Перад вамі піктаграмы. Якія эмоцыі выражаюць твары? Пры адказе ўжывайце дзеясловы. сумуе спалохалася марыць злуецца смяецца спрачаецца
Самастойная праца Самастойна сфармулюйце і запішыце тэму ўрока. Пастаўце перад сабой мэту і запішыце яе ў сшытак. Вазьміце свае індывідуальныя карткі вучняў. Будзьце ўважлівымі.
Што такое дзеяслоў? Дзеяслоў – гэта адна з галоўных самастойных часцін мовы, якая абазначае дзеянне, працэс або стан і адказвае на пытанні што рабіць? што зрабіць? Асэнсаванне новай інфармацыі
Дзеясловы могуць абазначаць: рух: бегаць,… фізічнае дзеянне: касіць, … маўленне і думку: марыць,… стан: спаць,… пераход аднаго стану ў другі: закіпаць,… стаўленне асобы да каго-небудзь (чаго-небудзь): любіць,… ляцець; пячы; думаць; весяліцца; раставаць; кпіць. Дапоўніце рады адным прыкладам.
Якія граматычныя катэгорыі ўласцівы дзеяслову?
Якія формы ўласцівы дзеяслову?
Сінтаксічная роля дзеяслова На шэрых коціках вербаў гаспадарліва завіхаюцца пчолы. Вучыцца заўсёды згадзіцца. Сярод палёў і лясоў Кастусь вучыўся пазнаваць самую цікавую кнігу, імя якой – прырода. Восень вецце сухое зграбла і на ўзлессі падпаліла пагрэцца начлежны касцёр. Ужо ў тыя дні вялікага паходу, калі мір стаў вялікай сапраўднасцю, у яго абудзілася моцнае жаданне прадоўжыць перапыненую вайною вучобу.
Правапіс часціцы не- з дзеясловамі Часціца Не з дзеясловамі пішацца асобна, за выключэннем тых дзеясловаў, якія без “Не” не ўжываюцца. Гэта наступныя дзеясловы: ненавідзець, няволіць, непакоіць, нездаровіцца, няможацца.
Стадыя рэфлексіі Што з таго, што вы прачыталі, было для вас знаёмым? Што здалося новым? Якая інфармацыя прадстаўляецца каштоўнай для вас? Прадоўжыце думку: Вывучаць дзеяслоў неабходна … Абмяркуйце новую інфармацыю ў парах, абапіраючыся на наступныя пытанні.
Складанне кластара У цэнтры ліста запішыце назву тэмы ўрока. Вакол назвы тэмы запішыце словы ці сказы, якія адлюстроўваюць асноўны змест урока.
Выбранный для просмотра документ Дзеяслоў як часціна мовы.ppt
Описание презентации по отдельным слайдам:
Тэма: Настаўнік: Клас: Прадмет: 7 Беларуская мова Дзеяслоў як часціна мовы Кашко Вольга Віктараўна
Бегчы Што запісана на дошцы? Блакітны Далёка Тройка Шкло Глядзець Ляжаць Добразычлівы Якія словы абазначаюць прымету прадмета? Назавіце прыслоўе Назавіце назоўнікі Якія словы засталіся?
Праверце сябе Калі вы адкінеце літары, якія абазначаюць зычныя шыпячыя гукі, то вы зможаце назваць часціну мовы. Ш Ж ДЗ Е Я С ДЖ Л Ч О Ў
Эпіграф: «Дзеяслоў надае мове жыццё,- прысутнасцю сваёю ажыўляе асобныя словы”. Н.Грэч
Уважліва ўслухайцеся ў гукі і, ужываючы дзеясловы, паспрабуйце перадаць свой эмацыянальны настрой.
Перад вамі піктаграмы. Якія эмоцыі выражаюць твары? Пры адказе ўжывайце дзеясловы. сумуе спалохалася марыць злуецца смяецца спрачаецца
Самастойная праца Самастойна сфармулюйце і запішыце тэму ўрока. Пастаўце перад сабой мэту і запішыце яе ў сшытак. Вазьміце свае індывідуальныя карткі вучняў. Будзьце ўважлівымі.
Што такое дзеяслоў? Дзеяслоў – гэта адна з галоўных самастойных часцін мовы, якая абазначае дзеянне, працэс або стан і адказвае на пытанні што рабіць? што зрабіць? Асэнсаванне новай інфармацыі
Дзеясловы могуць абазначаць: рух: бегаць,… фізічнае дзеянне: касіць, … маўленне і думку: марыць,… стан: спаць,… пераход аднаго стану ў другі: закіпаць,… стаўленне асобы да каго-небудзь (чаго-небудзь): любіць,… ляцець; пячы; думаць; весяліцца; раставаць; кпіць. Дапоўніце рады адным прыкладам.
Якія граматычныя катэгорыі ўласцівы дзеяслову?
Якія формы ўласцівы дзеяслову?
Сінтаксічная роля дзеяслова На шэрых коціках вербаў гаспадарліва завіхаюцца пчолы. Вучыцца заўсёды згадзіцца. Сярод палёў і лясоў Кастусь вучыўся пазнаваць самую цікавую кнігу, імя якой – прырода. Восень вецце сухое зграбла і на ўзлессі падпаліла пагрэцца начлежны касцёр. Ужо ў тыя дні вялікага паходу, калі мір стаў вялікай сапраўднасцю, у яго абудзілася моцнае жаданне прадоўжыць перапыненую вайною вучобу.
Правапіс часціцы не- з дзеясловамі Часціца Не з дзеясловамі пішацца асобна, за выключэннем тых дзеясловаў, якія без “Не” не ўжываюцца. Гэта наступныя дзеясловы: ненавідзець, няволіць, непакоіць, нездаровіцца, няможацца.
Стадыя рэфлексіі Што з таго, што вы прачыталі, было для вас знаёмым? Што здалося новым? Якая інфармацыя прадстаўляецца каштоўнай для вас? Прадоўжыце думку: Вывучаць дзеяслоў неабходна … Абмяркуйце новую інфармацыю ў парах, абапіраючыся на наступныя пытанні.
Складанне кластара У цэнтры ліста запішыце назву тэмы ўрока. Вакол назвы тэмы запішыце словы ці сказы, якія адлюстроўваюць асноўны змест урока.
Курс повышения квалификации
Охрана труда
Курс профессиональной переподготовки
Библиотечно-библиографические и информационные знания в педагогическом процессе
Курс профессиональной переподготовки
Охрана труда
Ищем педагогов в команду «Инфоурок»
Номер материала: ДБ-628599
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.
Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки
Время чтения: 11 минут
В России утвердили новый порядок формирования федерального перечня учебников
Время чтения: 1 минута
В Минпросвещения рассказали о формате обучения школьников после праздников
Время чтения: 1 минута
Петербургский Политех перевел студентов на дистанционку
Время чтения: 1 минута
Учительница из Киргизии победила в конкурсе Минпросвещения РФ «Учитель-международник»
Время чтения: 2 минуты
Учителя о ЕГЭ: секреты успешной подготовки
Время чтения: 11 минут
В Думу внесли законопроект об обязательном образовании для находящихся в СИЗО подростков
Время чтения: 2 минуты
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Что такое дзеяслоу в белорусском языке
1.Дзеяслоў як часціна мовы.
Дзеяслоў – часціна мовы, якая абазначае дзеянне ці стан прадмета як працэс і выражае яго ў граматычных катэгорыях трывання, стану, асобы, ладу.
Дзеясловы могуць абазначаць канкрэтнае фізічнае дзеянне:будаваць, малаціць, жаць, пісаць;рух, перамяшчэнне ў прасторы:ісці, бегчы, ехаць;мову і думку: гаварыць, разумець, разважаць; успрыняцце:бачыць, слухаць, успрымаць; адносіны асобы да каго-небудзь, чаго-небудзь:любіць, кахаць, ненавідзець; стан: спаць, драмаць, маўчаць;змены прыметы ці стану: цяплець, старэць, святлець і інш.
Значэнне дзеяння ці стану маюць некаторыя назоўнікі, прыметнікі, безасабова-прадуктыўныя словы, але гэтыя дзеянні і стан у іх не ўяўляюцца як працэс; параўн.: будаўніцтва і будаваць, спелае жыта і жыта спялее. У гэтых назоўніках, прыметніках, безасабова-прэдукатыўных словах і ў дзеясловах значэнне дзеяння ці стану выражаецца пры дапамозе розных граматычных катэгорый.
Дзеяслоў мае граматычныя катэгорыі стану, трывання, ладу, часу, асобы, ліку, роду. Ён мае таксама складаную сістэму формаў, сярод іх выдзяляюцца чатыры разрады: інфінітыў (неазначальная форма дзеяслова), асабовыя формы (формы асобы формы асобы, ліку, ладу, часу, роду), дзеепрыметнік, дзеепрыслоўе.
Формы дзеяслова падзяляюцца на спрагальныя і неспрагальныя. Спрагальныя– асабовыя формы; яны змяняюцца па асобах, ліках, ладах, часах (а ў прошлым часе – і па родах).Неспрагальныя формы– інфінітыў, дзеепрыметнік, дзеепрыслоўе. Спрагальныя і неспрагальныя формы маюць шэраг агульных прымет, якія аб’ядноўваюць іх у адзіную сістэму формаў дзеяслова: 1) агульнасць лексічнага значэння; 2) наяўнасць катэгорый трывання і стану; 3) агульнасць кіравання; 4) аднолькавую магчымасць прымыкання прыслоўя.
Інфінітыў і дзеепрыслоўе– нязменныя формы дзеяслова, астатнія – зменныя. Зменным формам уласціва катэгорыя ліку, якая залежыць ад таго слова, да якога дзеяслоў адносіцца: вучань піша – вучні пішуць, зжатае поле – зжатыя палі. Дзеепрыметнікі маюць катэгорыі трывання, стану, часу. Інфінітыў і дзеепрыслоўі маюць катэгорыі трывання і стану.
Сінтаксічная роля дзеяслоўных формаў неаднолькавая. Асабовыя (спрагальныя) формы ў сказе заўсёды выказнікі (таму іх называюць яшчэ прэдыкатыўнымі): Лес супакойвае, разганяе трывогу. Інфінітыў можа быць любым членам сказа. Дзеепрыметнікі выступаюць часцей у сказе азначэннямі, зрэдку – выказнікамі, а кароткія – толькі выказнікамі: Сад хоць і невялікі, але дагледжаны. Дзеепрыслоўі ў сказе звычайна з’яўляюцца акалічнасцямі: Жартуючы, смеючыся, прайшла па вуліцы моладзь.
Агульная характэрная сінтаксічная прымета ўсіх дзеяслоўных формаў – здольнасць кіраваць скланяльнымі часцінамі мовы, якія выступаюць у ролі дапаўнення ці акалічнасці: прывезці з горада, прывязу з горада, прывёз бы з горада, прывезены з горада і г.д.
Да ўсіх дзеяслоўных форм можа прымыкаць прыслоўе,дзеерпыслоўе, паясняючы іх: уважліва прачытаць, уважліва прачытаю, уважліва прачытаны і г.д.
2. Сістэма граматычных форм дзеяслова.
Інфінітыў мае граматычныя катэгорыі трывання: пісаць – спісаць, і стану:вывучаць – вывучацца. Ён можа быцьпераходным ці непераходным: будаваць школу, сеяць лён,зваротным ці незваротным: мыць – мыцца, сустракаць – сустракацца.
Інфінітыў можа ўжывацца ў ролі любога члена сказа – галоўных членаў: Век зжыць – не мех сшыць;азначэння: У мяне ёсць нястрыманая прага тварыць;дапаўнення: Маці загадала сыну прынесці дзённік;акалічнасці: Усе рынуліся на поле капаць картоплю. Інфінітыў можа быцьчасткай выказніка:На вуліцы пачынала цямнець.
Дзеяслоў. Функцыянальная характарыстыка дзеяслова. Катэгарыяльныя значэнні дзеяслова.
У залежнасці ад асаблівасцей змянення ў сучаснай беларускай мове адрозніваюць спрагальныя і неспрагаль- ныя формы дзеяслова.
Неазначальная форма дзеяслова (інфінітыў), яе ўтварэнне, граматычнае значэнне, марфалагічныя прыметы і сінтаксічныя функцыі. Асновы дзеяслова: інфінітыва і цяперашняга (будучага простага).
дзеясловаў: праграмаваць, стыкавацца, транспланта- ваць. Суфікс -ці ўжываецца ў дзеясловах з асновай на зычны: везці, грэбці, дзяўбці, лезці, паўзці, скрэбці.
Аснова інфінітыва-гэта частка інфінітыва без формаўтваральнага суфікса: даганя-ць, меркава-ць, грэб- ці, плес-ці, бег-чы, лег-чы.
Ад асновы інфінітыва ўтвараюцца формы дзеясловаў абвеснага ладу прошлага часу: загарэ-ць, прачыта-ць — загарэ-ў, загарэ-л-а, загарэ-л-і, прачыта-ў, прачыта-л-а, прачыта-л-і; формы ўмоўнага ладу: загарэ-ў бы, загарэ-л-а б, загарэ-л-і б, прачыта-ў бы, прачыта-л-а б, прачыта-л-і б; дзеепрыметнікі прошлага часу: загарэ-л-ы, загарэ-ўш-ы, прачыта-ўш-ы, прачыта-н-ы; дзеепрыслоўі закончанага трывання: загарэ-ўшы, прачыта-ўшы.
чытай-уць; прывяд-уць, вылеч-аць, прыняс-уць, прачы- тай-уць.
Пераходныя і непераходныя, зваротныя і незваротныя дзеясловы. Катэгорыя стану. Асаблівасці граматычнага выражэння катэгорыі незалежнага, залежнага і зваротна-сярэдняга стану. Сінаніміка стану дзеяслова.
Усе дзеясловы паводле адносін дзеяння да аб’екта падзяляюцца на пераходныя і непераходныя.
Пры пераходных дзеясловах можа быць аб’ект, які ствараецца (пабудаваць дом), змяняецца (пафарбаваць сцены), знішчаецца (разбіць шкло), застаецца нязменным (ухваліць план), успрымаецца органамі пачуццяў (адчу- ваць боль) і інш.
Дзеясловы, пры якіх аб’ект мае форму ўскосных склонаў з прыназоўнікамі і без прыназоўнікаў, акрамя вінавальнага склону без прыназоўніка, называюцца ўскосна-пераходнымі:гуляць у футбол, дапа- магчы сябру, сумаваць па сыне, сябраваць з дзяўчьінай.
Непераходныя дзеясловы называюць дзеянне, не накіраванае на аб’ект: адпачываць, бялець, плысці, сохнуць, сядзець. Гэтыя дзеясловы абазначаюць фізічны і псіхічны стан: спаць, хварэць, весяліцца, журыцца; рух: ісці, бегчы, ехаць, ляцець; становішча ў прасторы: ляжаць, стаяць; праяўленне прыметы: зелянець, чырванець; занятак: настаўнічаць, падарож- нічаць і інш.
Паміж пераходнымі і непераходнымі дзеясловамі існуе сувязь. Адзін і той дзеяслоў можа быць пераходным (чытаць кнігу, спяваць песню) і непераходным (люблю чытаць, умею спяваць), калі ўвага канцэнтруецца на самім дзеянні, а не на аб’екце.
Прэзентацыя па беларускай мове на тэмe «Дзеяслоў як часціна мовы»
Выбранный для просмотра документ Дзеяслоў як часціна мовы.ppt
Описание презентации по отдельным слайдам:
Тэма: Настаўнік: Клас: Прадмет: 7 Беларуская мова Дзеяслоў як часціна мовы Кашко Вольга Віктараўна
Бегчы Што запісана на дошцы? Блакітны Далёка Тройка Шкло Глядзець Ляжаць Добразычлівы Якія словы абазначаюць прымету прадмета? Назавіце прыслоўе Назавіце назоўнікі Якія словы засталіся?
Праверце сябе Калі вы адкінеце літары, якія абазначаюць зычныя шыпячыя гукі, то вы зможаце назваць часціну мовы. Ш Ж ДЗ Е Я С ДЖ Л Ч О Ў
Эпіграф: «Дзеяслоў надае мове жыццё,- прысутнасцю сваёю ажыўляе асобныя словы”. Н.Грэч
Уважліва ўслухайцеся ў гукі і, ужываючы дзеясловы, паспрабуйце перадаць свой эмацыянальны настрой.
Перад вамі піктаграмы. Якія эмоцыі выражаюць твары? Пры адказе ўжывайце дзеясловы. сумуе спалохалася марыць злуецца смяецца спрачаецца
Самастойная праца Самастойна сфармулюйце і запішыце тэму ўрока. Пастаўце перад сабой мэту і запішыце яе ў сшытак. Вазьміце свае індывідуальныя карткі вучняў. Будзьце ўважлівымі.
Што такое дзеяслоў? Дзеяслоў – гэта адна з галоўных самастойных часцін мовы, якая абазначае дзеянне, працэс або стан і адказвае на пытанні што рабіць? што зрабіць? Асэнсаванне новай інфармацыі
Дзеясловы могуць абазначаць: рух: бегаць,… фізічнае дзеянне: касіць, … маўленне і думку: марыць,… стан: спаць,… пераход аднаго стану ў другі: закіпаць,… стаўленне асобы да каго-небудзь (чаго-небудзь): любіць,… ляцець; пячы; думаць; весяліцца; раставаць; кпіць. Дапоўніце рады адным прыкладам.
Якія граматычныя катэгорыі ўласцівы дзеяслову?
Якія формы ўласцівы дзеяслову?
Сінтаксічная роля дзеяслова На шэрых коціках вербаў гаспадарліва завіхаюцца пчолы. Вучыцца заўсёды згадзіцца. Сярод палёў і лясоў Кастусь вучыўся пазнаваць самую цікавую кнігу, імя якой – прырода. Восень вецце сухое зграбла і на ўзлессі падпаліла пагрэцца начлежны касцёр. Ужо ў тыя дні вялікага паходу, калі мір стаў вялікай сапраўднасцю, у яго абудзілася моцнае жаданне прадоўжыць перапыненую вайною вучобу.
Правапіс часціцы не- з дзеясловамі Часціца Не з дзеясловамі пішацца асобна, за выключэннем тых дзеясловаў, якія без “Не” не ўжываюцца. Гэта наступныя дзеясловы: ненавідзець, няволіць, непакоіць, нездаровіцца, няможацца.
Стадыя рэфлексіі Што з таго, што вы прачыталі, было для вас знаёмым? Што здалося новым? Якая інфармацыя прадстаўляецца каштоўнай для вас? Прадоўжыце думку: Вывучаць дзеяслоў неабходна … Абмяркуйце новую інфармацыю ў парах, абапіраючыся на наступныя пытанні.
Складанне кластара У цэнтры ліста запішыце назву тэмы ўрока. Вакол назвы тэмы запішыце словы ці сказы, якія адлюстроўваюць асноўны змест урока.
Выбранный для просмотра документ Дзеяслоў як часціна мовы.ppt
Описание презентации по отдельным слайдам:
Тэма: Настаўнік: Клас: Прадмет: 7 Беларуская мова Дзеяслоў як часціна мовы Кашко Вольга Віктараўна
Бегчы Што запісана на дошцы? Блакітны Далёка Тройка Шкло Глядзець Ляжаць Добразычлівы Якія словы абазначаюць прымету прадмета? Назавіце прыслоўе Назавіце назоўнікі Якія словы засталіся?
Праверце сябе Калі вы адкінеце літары, якія абазначаюць зычныя шыпячыя гукі, то вы зможаце назваць часціну мовы. Ш Ж ДЗ Е Я С ДЖ Л Ч О Ў
Эпіграф: «Дзеяслоў надае мове жыццё,- прысутнасцю сваёю ажыўляе асобныя словы”. Н.Грэч
Уважліва ўслухайцеся ў гукі і, ужываючы дзеясловы, паспрабуйце перадаць свой эмацыянальны настрой.
Перад вамі піктаграмы. Якія эмоцыі выражаюць твары? Пры адказе ўжывайце дзеясловы. сумуе спалохалася марыць злуецца смяецца спрачаецца
Самастойная праца Самастойна сфармулюйце і запішыце тэму ўрока. Пастаўце перад сабой мэту і запішыце яе ў сшытак. Вазьміце свае індывідуальныя карткі вучняў. Будзьце ўважлівымі.
Што такое дзеяслоў? Дзеяслоў – гэта адна з галоўных самастойных часцін мовы, якая абазначае дзеянне, працэс або стан і адказвае на пытанні што рабіць? што зрабіць? Асэнсаванне новай інфармацыі
Дзеясловы могуць абазначаць: рух: бегаць,… фізічнае дзеянне: касіць, … маўленне і думку: марыць,… стан: спаць,… пераход аднаго стану ў другі: закіпаць,… стаўленне асобы да каго-небудзь (чаго-небудзь): любіць,… ляцець; пячы; думаць; весяліцца; раставаць; кпіць. Дапоўніце рады адным прыкладам.
Якія граматычныя катэгорыі ўласцівы дзеяслову?
Якія формы ўласцівы дзеяслову?
Сінтаксічная роля дзеяслова На шэрых коціках вербаў гаспадарліва завіхаюцца пчолы. Вучыцца заўсёды згадзіцца. Сярод палёў і лясоў Кастусь вучыўся пазнаваць самую цікавую кнігу, імя якой – прырода. Восень вецце сухое зграбла і на ўзлессі падпаліла пагрэцца начлежны касцёр. Ужо ў тыя дні вялікага паходу, калі мір стаў вялікай сапраўднасцю, у яго абудзілася моцнае жаданне прадоўжыць перапыненую вайною вучобу.
Правапіс часціцы не- з дзеясловамі Часціца Не з дзеясловамі пішацца асобна, за выключэннем тых дзеясловаў, якія без “Не” не ўжываюцца. Гэта наступныя дзеясловы: ненавідзець, няволіць, непакоіць, нездаровіцца, няможацца.
Стадыя рэфлексіі Што з таго, што вы прачыталі, было для вас знаёмым? Што здалося новым? Якая інфармацыя прадстаўляецца каштоўнай для вас? Прадоўжыце думку: Вывучаць дзеяслоў неабходна … Абмяркуйце новую інфармацыю ў парах, абапіраючыся на наступныя пытанні.
Складанне кластара У цэнтры ліста запішыце назву тэмы ўрока. Вакол назвы тэмы запішыце словы ці сказы, якія адлюстроўваюць асноўны змест урока.
Номер материала: ДБ-628599
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Минобрнауки России выделит до 600 млн рублей для проведения научных проектов мирового уровня
Время чтения: 1 минута
В Петербурге начали штрафовать выпускников за шпаргалки
Время чтения: 1 минута
Более 347 тысяч человек принимают участие в ЕГЭ по обществознанию
Время чтения: 1 минута
Власти Ямала сделали доступней льготное образование для детей из коренных северных семей
Время чтения: 2 минуты
Иностранным студентам упростят пребывание в России
Время чтения: 1 минута
Подборка курсов по арт-терапии
Время чтения: 6 минут
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Что такое трыванне в белорусском языке
Тэма: Трыванне дзеясловаў
Мэта: дапамагчы асэнсаваць паняцце”закончанае і незакончанае трыванні дзеясловаў”; пазнаёміць з сэнсавымі прыметамі трывальных пар, выпрацоўваць уменне захоўваць трыванне пры вызначэнні неазначальнай формы дзеяслова; практычна пазнаёміць вучняў з групай дзеясловаў, якія адначасова маюць значэнне закончанага і незакончанага трывання, свядома карыстацца атрыманымі ведамі і ўменнямі ў вусным і пісьмовым маўленні; папаўняць слоўнікавы запас вучняў беларускімі лінгвістычнымі тэрмінамі, садзейнічаць выхаванню цікавасці да вывучэння роднай мовы.
Тып урока: урок-квэст
Абсталяванне:схемы-памяткі, карткі з заданнямі, рэбусы
За кожны правільны адказ вы будзеце атрымліваць зорачкі. Хто першы-3, другі-2, трэці-1.
Усе прайшлі першае выпрабаванне і трапілі на аранжавую планету.Саміх жыхароў не відаць, але вось пасланне пакінулі. Што-небудзь зразумела? Каб прачытаць пасланне трэба выбраць толькі беларускія літары.
Група, якая першая справілася з заданнем, чытае тэкст
Трыванне- гэта граматычная катэгорыя дзеяслова, якая абазначае адносіны дзеяння да яго мяжы, закончанасці.
Знаёмства з новай тэмай
Тэма нашага падарожжа “Трыванне дзеяслова”
Давайце вызначым мэты нашага падарожжа
Вучні вызначаюць мэты ўрока
Галактыка нам пасылае схему-памятку, але для гэтага трэба трапіць на блакітную планету. Далекавата ляцець. Што возьмем з сабою? Напэўна песню.
Праслухайце песню і запішыце з яе 5 дзеясловаў
Гучыць песня на словы Янкі Купалы “Спадчына”
Вучні атрымліваюць схемы –памяткі, але кожная група атрымлівае толькі частку памяткі
Закончанага трывання незакончанага трывання
Прыставак(на-, пры-,па-) суфіксаў-ва-,-ыва-,іва-,-оўва-,-
Абмяркоўваюць іх у сваіх групах, знаёмяць са сваёю часткаю астатнія групы.Кожны вучань павінен засвоіць матэрыял.
Пытанні задае настаўнік кожнай групе.
Назавіце два віды трывання.
На якія пытанні адказваюць дзеясловы закончанага трывання?
У якім часе не можа ўжывацца закончанае трыванне?
Пры дапамозе чаго ўтвараюцца дзеясловы закончанага трывання?
Пры дапамозе чаго ўтвараюцца дзеясловы незакончанага трывання?
З новай тэмай пазнаёміліся.
Паляцелі далей. Зажмурылі вочкі і ляцім.
Замацаванне ведаў, фарміраванне ўменняў і навыкаў.
Вызначыць трыванне ў запісаных дзеясловах
Заплюшчваем вочкі і працягваецца наш палёт.
Праца з карцінай “Мастак дзеяслоў”
Запішыце 5 сказаў па карціне, дайце характарыстыку дзеясловам.
Трапляем у бермудскі трохкутнік
Трэба разгадаць рэбус сказ
Сабака Шарык і Кот Рыжык спяць
Ну што? Хочацца ўжо дадому. Для гэтага нам трэба скласці пазлы, на якіх размешчаны нашы родныя краявіды, і напісаць 10 сказаў, падкрэсліць дзеясловы, вызначыць іх трыванне і запісаць іх у неазначальнай форме.
Падвядзенне вынікаў. Рэфлексія
І вось наша радзімая Беларусь, гімназія, але трэба запоўніць яшчэ пуцявы ліст. Гэта робіць кожны вучаць. Сцюардэсы правяраюць.
Што рабіць? Што раблю?
Што рабіў? Што буду рабіць?
Што зрабіць?Што зрабіў?
Не маюць формы часу
Падпісваць, атрымліваць, абмяркоўваць
Прыйсці, рашыць, абвясціць, ахнуць
Дамашняе заданне п.61, с.247, пр.441 або напісаць сачыненне”Маё падарожжа на ўроку беларускай мовы”
(падчас выканання заданняў групы мяняюцца месцамі)
Дадатковае заданне, калі не справіліся з рэбусам
Номер материала: ДБ-1434057
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Иностранным студентам упростят пребывание в России
Время чтения: 1 минута
Итальянский учитель дал детям задание на лето и прославился
Время чтения: 4 минуты
Более 347 тысяч человек принимают участие в ЕГЭ по обществознанию
Время чтения: 1 минута
График ЕГЭ сохраняется на всей территории страны
Время чтения: 1 минута
Всероссийский студенческий выпускной состоится 10 июля
Время чтения: 2 минуты
Нобелевский лауреат будет работать в Тимирязевской академии
Время чтения: 2 минуты
Подарочные сертификаты
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Белорусское яканье
Задача
Даны белорусские глаголы с отрицанием, записанные по правилам орфографии, сформулированным белорусским учёным Брониславом Тарашкевичем в 1918 году (в современном белорусском языке эти правила не используются):
ня буду, ня выпісала, не выпускаю, не ганю, не дала, не кіпячу, ня купіла, ня лью, ня мажу, не насіла, ня плыла, ня пішу, не прадаю, ня сею, ня ставіла, не хачу.
Задание. Переведите на белорусский язык и запишите в орфографии, предложенной Тарашкевичем: не гну, не думала, не люблю, не могу, не помилую, не плачу, не пускала, не пустовала. Если в каком-то случае возможны несколько вариантов перевода, приведите их все.
Примечание. і читается как русское и.
Подсказка
Обратите внимание на место ударения в глаголах.
Решение
Соответствия между белорусским и русским в глагольных формах тривиальны: на месте русского и в белорусском стоит і, а на месте русского безударного о пишется а.
Отрицательная частица имеет варианты не и ня, распределение которых зависит от места ударения и первого гласного в глаголе:
1) если отрицательная частица стоит в 1-м предударном слоге (то есть если в глаголе ударение падает на 1-й слог), пишется ня: ня буду, ня выпісала, ня лью;
2) если отрицательная частица стоит в 3-м предударном слоге (то есть если в глаголе ударение падает на 3-й слог), пишется не: не выпускаю, не кіпячу;
Послесловие
Различие между и и і — чистая условность (в белорусском буквы и нет вообще), а правописание безударных гласных в соответствии с произношением — это характерная черта белорусского языка (об этом уже шла речь в одной из наших задач). Русская орфография стремится по мере возможности сохранять единый облик корней, приставок, суффиксов и окончаний, а в белорусском всё иначе, по крайней мере с гласными: они пишутся, как произносятся.
Правило распределения ня и не может показаться сложным, но и оно призвано было отражать произношение. Дело в том, что в белорусском языке есть яканье: после мягких согласных в 1-м предударном слоге звучит не [и], как по-русски (несу [н’исý], весна [в’иснá]), а [а]: [н’асý], [в’аснá]. Это отражается и на письме: белорусы пишут нясу, вясна, и это одна из самых характерных примет белорусского языка, которая бросается в глаза тем, кто привык к русской орфографии. Неудивительно, что и в отрицательной частице Бронислав Тарашкевич в 1-м предударном слоге во всех случаях предлагал писать ня (ня буду, ня лью).
В слогах, стоящих после ударения (заударных), и в слогах перед 1-м предударным яканье в современном письме не отражается (например, беларускі). Однако система Тарашкевича во 2-м предударном слоге отражает не просто яканье, а так называемое диссимилятивное яканье: гласный 2-го предударного слога должен отличаться от гласного 1-го предударного слога. Если в 1-м предударном слоге звучит а, то во 2-м предударном будет другой звук (не дала, не насіла); если же в 1-м предударном слоге не а, то во 2-м будет а, после мягкого согласного, на письме обозначаемое как я: ня купіла, ня плыла. В 3-м предударном слоге яканья нет.
Яканье свойственно не только белорусскому языку. Разные его варианты представлены и в русских говорах. Какие гласные произносятся в предударных слогах, может зависеть от многих факторов: при диссимилятивном яканье, которое представлено в задаче, гласные расподобляются, при ассимилятивном яканье — наоборот, уподобляются: перед [а] в 1-м предударном слоге произносят [а], а перед другими гласным — [и]: нису, но вясна. Иногда бывает, что перед мягкими согласными в предударных слогах произносится [и], а перед твердыми — [а]: нясу, но ниси. Такой тип называется умеренным яканьем.
Все эти принципы могут комбинироваться между собой самыми сложными способами, и в результате оказывается, что в русских и белорусских диалектах есть несколько десятков разных схем яканья. Одну из таких схем и пытался зафиксировать в своей орфографии Тарашкевич. Но, видимо, учитывать такие тонкости произношения безударных гласных оказалось слишком сложно, и поэтому от отражения диссимиляции быстро отказались. Более того, в частице не по нормам современного языка яканье не отражается вовсе: пишут не ставіла, не ведаю, хотя произносят ня.
Литература:
Различение и неразличение гласных в 1-м предударном слоге после мягких согласных (иканье, яканье) // И. А. Букринская, О. Е. Кармакова и др. Школьный диалектологический атлас «Язык русской деревни». Карта №13.
Задача использовалась на XL Традиционной олимпиаде по лингвистике и математике (Москва, Санкт-Петербург, 2009 год).